Klub karate sakura w Łodzi

ola

Oddychanie, cz. 3 - Dr Krenc

Oddychanie w Sztukach Walki, cz. 3 - Dr Zbigniew Krenc
Cęść 3 mówi o połączeniu procesu oddychania z wykonywaniem technik w sztukach walki oraz o wpływie oddychania na ich skuteczność.

Na proces oddychania z punktu widzenia adepta sztuk walki można patrzeć w dwóch aspektach:
w aspekcie fizjologicznym
w aspekcie duchowym, mentalnym
- oba są ze sobą ściśle powiązane.

Fizjologiczny aspekt oddychania.

Aspekt fizjologiczny to współdziałanie oddychania i pracy układu mięśniowego. Mistrzowie sztuk walki od dawna zwracali szczególną uwagę na poprawność oddychania w czasie wykonywania technik.
Mistrz Nishiyama w swojej książce „ The art of the " empty hand " fighting ” tak pisał:
„ ... Ogólnie wiadomo, że wydech pomaga przy kurczeniu mięśni, podczas gdy wdech powoduje odpoczynek mięśni. Te reguły znajdują zastosowanie w karate, gdzie powietrze jest gwałtownie wydychane podczas wykonywania technik a wdychane po ich zakończeniu ...”
Znamy to również z doświadczenia, którego nabyliśmy w czasie wieloletnich treningów, ale także z praktyki dnia codziennego (każdy wysiłek wymaga wspomagania wydechem).
Skuteczność technik karate zależy w dużej mierze od poprawności oddychania. Wiemy np., że:
szybkość technik zależy od szybkości wydechu; efektywność zależy od synchronizacji oddychania i wykonywanej techniki
wydech jest również sygnałem dla ciała do rozpoczęcia techniki
im silniejszy wydech, tym silniej mogą zapracować mięśnie
płynne łączenie technik, np. w kata możliwe jest dzięki właściwemu oddychaniu.
W przypadku techniki kończącej silnemu skurczowi mięśni i przekazaniu energii w cel musi towarzyszyć silny skurcz wewnętrznych mięśni brzucha zwiększający natężenie wydychanego powietrza.
W klasycznym już tekście „ Judo Taisen Roku ” , uważanym przez wielu ekspertów za biblię judo, możemy przeczytać: „ dostosuj swój atak do rytmu oddychania przeciwnika i wykorzystaj najlepszą nadarzającą się sposobność ... ”
Wiemy, że wyczucie oddechu przeciwnika daje możliwość wykonania własnej techniki w najbardziej optymalnym momencie (w czasie kyo) tj. w okresie kiedy przeciwnik wykonuje wdech. Stąd wynika konieczność ukrycia ruchów oddechowych klatki piersiowej. Możemy to uzyskać zwiększając pracę oddechową mięśni powłok brzusznych.
Mistrz Yamaguchi z kolei wyróżniał dwa typy oddychania brzusznego:
Pierwszy z nich i–buki, najbardziej naturalny, można zaobserwować u dziecka, które jeszcze nie zdążyło nabyć złych nawyków oddechowych, a także u osób praktykujących ćwiczenia medytacyjne. Jest miękki, ale silny.
Drugi, yo–buki, twardy i głośny, spotykany jest w czasie walki. Yamaguchi określił go jako niezwykle wojowniczy, czy wręcz zwierzęcy.
„ Istnieją dwa rodzaje oddychania , jakie praktykujemy: i–buki i yo–buki. Pierwszy z nich jest miękki, ale silny. Swój początek bierze głęboko z trzewi. Jest on podobny do tego typu oddychania, jaki spotyka się w jodze i medytacji zen. Jego praktyka nakierowana jest głównie na sprawy duchowe , medytacyjne . Jak wskazują praktycy Goju, jest to naturalny rodzaj oddechu, taki, jakim posługuje się małe dziecko. Dopiero, gdy dorastamy uczymy się oddychać klatką piersiową. Yo–buki jest twardym stylem oddychania. Efekty dźwiękowe powstające podczas tego typu oddychania brzmią niezwykle groźnie. Oddech taki jest głośny i ciężki, wydobywa się z głębi brzucha i przypomina pomruk lwa szykującego się do ataku. Wdech przebiega szybko przez nos, natomiast faza wydechu trwa dłużej i składa się z kilku krótkich „ sapnięć ” ustami. Podczas trwania wydechu całe ciało pozostaje napięte łącznie z gardłem. To utrudnia przepływ powietrza i wymusza „ wyciskanie ” go podbrzuszem. Cały proces można określić jako niezwykle wojowniczy, wręcz zwierzęcy. ”
Jednak z punktu widzenia fizjologicznego przedłużanie parcia wydechowego jest niekorzystne.

Mentalno - duchowy aspekt oddychania.

Aspekt mentalno – duchowy oddychania jest związany z dążeniem do uzyskania pełnej kontroli mentalnej nad ciałem. Pomostem łączącym ciało i umysł jest oddech , jedyna czynność fizjologiczna mogąca zachodzić zarówno spontanicznie (pod kontrolą ośrodka oddechowego w rdzeniu przedłużonym), jak i podlegać świadomej modulacji.
Dwie niżej zamieszczone definicje karate tradycyjnego, które zostały zaczerpnięte z jednego z numerów Świata Karate oraz z Podręcznika Trenera Karate napisanego przez sensei Hidetaka Nishiyamę -potwierdzają one, że w karate tradycyjnym dostrzegane są nie tylko wartości fizyczne, ale i duchowe.
Głównym celem jest jak najpełniejszy, najbardziej harmonijny rozwój jednostki ludzkiej .
„ ...Karate Tradycyjne daje najwyższej jakości wartości fizyczne, ponieważ trening obejmuje dynamiczne użycie całego ciała. Karate Tradycyjne nie tylko dąży do rozwoju całej osoby, ale także ma korzystne działanie na stan umysłu i emocji, zapewniając całkowitą równowagę i ich stabilizację. Ostatecznym celem treningu w Karate Tradycyjnym nie jest tylko osiągnięcie perfekcji w sztuce walki, ale raczej całkowity rozwój ludzkiego charakteru tam gdzie walka nie jest już potrzebna ... ”
Sensei Hidetaka Nishiyama w „ Podręczniku Trenera Karate ” tak definiuje tę sztukę walki:
„ ...Poprzez karate tradycyjne człowiek zyskuje środki do poszerzenia i pogłębienia swych zdolności fizycznych i umysłowych. Dzięki ciągłemu poszukiwaniu doskonałości technicznej następuje wszechstronny rozwój możliwości jednostki ludzkiej. Podczas gdy osiąganie kolejnych szczebli w hierarchii sportowej jest sprawą wyłącznie doskonalenia techniki , poszukiwania karate tradycyjnego nie napotykają na drodze swego rozwoju żadnych ograniczeń. Jedyne istniejące granice to zdolność człowieka do nowych osiągnięć , a i te należy ustawicznie próbować przekraczać ... ”

Warunkiem sukcesów w karate musi być więc integracja naszego ciała i umysłu, celem - jak najpełniejszy rozwój jednostki ludzkiej. Narzędziem , dzięki któremu to możemy osiągnąć stosowanie właściwych technik oddychania.
Instruktorzy japońskich sztuk walki od dawna zwracali uwagę na związek pomiędzy zachowaniem spokojnej, stabilnej postawy mentalnej zapewniającej jasność percepcji, dzięki której możliwe staje się błyskawiczne podjęcie właściwej decyzji, a spójnym, pełnym siły działaniem mającym na celu praktyczne wprowadzenie tej decyzji w życie.

Model postępowania:
1. Sytuacja zagrożenia.
2. Stabilna postawa mentalna, dzięki właściwej technice oddychania.
3. Podjęcie właściwej decyzji.
4. Praktyczne wprowadzenie decyzji w życie.

Poszukiwano dróg i metod ćwiczenia umysłu, gdyż tylko odpowiednio przygotowany umysł mógł zapewnić najpierw kontrolowanie własnego wnętrza, a dopiero potem przeciwnika i zmiennych warunków napotykanych w starciu.
W oparciu o systemy religijno - filozoficzne mistrzowie sztuk walki rozwinęli wiele ćwiczeń i technik pozwalających wspiąć się w treningu na najwyższe poziomy wtajemniczenia.
Szczególne znaczenie w rozwoju każdego adepta sztuk walki miały dwie koncepcje:
1. Teoria CENTRUM - HARA.
2. Teoria ENERGII WEWNĘTRZNEJ - KI.

Teoria CENTRUM - HARA.

Teoria „ centrum ” ma różne punkty widzenia i rozciąga się od wymiaru uniwersalnego, kosmicznego, aż do niezwykle wąskiej i wyspecjalizowanej dziedziny związanej z rzeczywistością postrzeganą przez pojedynczego człowieka. Według azjatyckich myślicieli prawdziwe centrum każdego człowieka znajduje się w jego podbrzuszu (hara = jap. brzuch; tan t'ien = chin. centrum), poniżej pępka, dzięki któremu możliwy jest pełny rozwój człowieka, od poziomu czysto fizycznego poczynając a na duchowym i umysłowym skończywszy.
W bardziej ograniczonym wymiarze centrum, tanden, czyli punkt znajdujący się około 2 cali poniżej pępka, stanowi środek ciężkości ciała ludzkiego.
W rozwoju odczucia własnego centrum praktykowano dwie zasadnicze metody:
1. Koncentrację.
2. Medytację.

Teoria ENERGII WEWNĘTRZNEJ - KI.

Opierała się na spostrzeżeniu, że introspektywne techniki służące osiąganiu koncentracji na własnym podbrzuszu prowadzą do uwolnienia energii dającej człowiekowi witalność i skuteczność w akcji - o wiele większą niż jest możliwa do uzyskania drogą uprawiania wyłącznie ćwiczeń fizycznych.
Wspólną cechą różnych technik służących rozwojowi energii ki i sprawowania nad nią kontroli było położenie nacisku na ćwiczenie oddychania brzusznego.
W starożytnych tekstach dotyczących energii wewnętrznej słowo ki tłumaczone jest właśnie jako „powietrze” , „atmosfera” , „oddech”.
Obie koncepcje: hara i ki znalazły zastosowanie w sztuce znanej w Japonii pod ogólną nazwą haragei. Jądrem teorii haragei było poszukiwanie równowagi, integracji, spokoju i harmonii. Wszystkie praktycznie główne japońskie starożytne szkoły sztuk walki zaadaptowały dla swych potrzeb doktrynę haragei wraz z zawartą w niej koncepcją centralizacji (hara) i jej bardziej aktywną formą jaką jest siła ki. Również współczesne sztuki walki, jakie narodziły się na bazie metod uprawianych przez wojowników w średniowiecznej Japonii, w tym karate, wykorzystywały koncepcję haragei na wyższych poziomach wtajemniczenia. Zasady leżące u podstaw budowania i stosowania skoordynowanej siły czynników wewnętrznych w karate nie różnią się w swej istocie od tych, jakie demonstrują np. mistrzowie jujutsu czy aikido. To czyni podobnymi do siebie wszystkie japońskie sztuki walki budo.
We wspomnianej już wcześniej książce „Judo Taisen Roku ”, można znaleźć następującą radę:
„ ... oddychanie musi wiązać się z właściwą pozycją, a wdech i wydech powinny być odczuwane jako przepływ odbywający się pod pępkiem ... ”
Mistrz Oyama z kolei uważał oddychanie brzuszne za najistotniejszy element w rozwijaniu siły wewnętrznej:
„Należy oddychać brzuchem ... Głębokie oddychanie klatką piersiową powoduje zawroty głowy i nadmiar tlenu w krwiobiegu. Jest to gorsze niż chwilowy niedomiar, gdyż odbiera siłę i przytępia zmysły, pozostawiając cię bezbronnym i pozbawionym równowagi. Zamknij usta i zaczerpnij nosem powietrze do klatki piersiowej. Cofnij ramiona, wypnij pierś ... Sprowadź powietrze w dół, w dół ... aż do ziemi ”.
Według niektórych przedstawicieli japońskiego karate:
„Wszystkie myśli, całą uwagę i cały trening należy koncentrować na własnym podbrzuszu ” - w ich oczach najlepszym wizerunkiem eksperta w sztuce walki pustą ręką są drewniane statuy NIO „strzegące” wrót wielu buddyjskich świątyń, szczególnie te z nich, które posiadają niezwykle rozwinięte mięśnie brzucha.
Japońscy mistrzowie karate uważali, że podstawą siły i umiejętności kontrolowania przebiegu walki jest stabilność umysłu, będąca rezultatem wewnętrznej koordynacji. Podkreślali zatem znaczenie codziennych medytacji połączonych ze stosowaniem technik oddychania brzusznego.

Medytacja .
Oddychanie brzuszne.
Stan stabilności umysłu.
Ześrodkowanie w podbrzuszu energii ki.
Przejęcie kontroli nad zewnętrzną rzeczywistością.
Przejęcie kontroli nad energią ki.

Uważano również, że odpowiednio przygotowany umysł może zapewnić najpierw kontrolowanie własnego wnętrza, a następnie przeciwnika i zmiennych warunków napotykanych w starciu. Przejęcie kontroli nad energią ki pozwala na kierowanie jej strumienia w różne części ciała, co w publikacjach dotyczących dalekowschodnich sztuk walki określane jest mentalną projekcją energii - w praktyce oznaczać to może brak odczuwania bólu np. przy stosowaniu technik blokujących oraz skuteczność (efektywność) własnych technik atakujących.

Adepci sztuk walki feudalnej Japonii często przeprowadzali ćwiczenia medytacyjne w tych samych klasztornych salach, w których uprawiali je również pobożni mnisi. Jedyna różnica dotyczyła celów do jakich dążyli - wojownicy - do wyciszenia i stabilizacji umysłu, mnisi - do duchowego oświecenia SATORI.